ديابت به گروهي از بيماري هاي متابوليكي گفته ميشود كه ويژگي مشترك آنها افزايش سطح قند خون(هايپرگليسمي)به علت نقص در ترشح انسولين ،يا نقص در عملكرد آن و يا هر دو مورد است.

انسولین چیست:

انسولین هورمونی است که لوزه‌المعده (پانکراس) در بدن تولید می‌کند. این هورمون، قند را از خون گرفته و به داخل سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا بدن از آن قند به عنوان انرژی استفاده کند. در مبتلایان به دیابت یا میزان انسولین کم است یا انسولین به دلایل گوناگون تأثیر کافی ندارد و سلول‌ها نمی‌توانند قند موجود در خون را به درستی جذب کنند. در نتیجه، میزان قند یا گلوکز در خون بالا می‌رود و با گذشت زمان، این موضوع باعث آسیب به برخی اعضای بدن می‌شود.

انواع دیابت

دیابت نوع یک

در دیابت نوع یک که به آن دیابت وابسته به انسولین نیز گفته می‌شود و شیوع کمتری دارد(5-10 درصد)، دلایل ژنتیکی و محیطی يا بيماري ويروسي علت آغاز بیماری هستند که هنوز به طور کامل هم شناسایی نشده‌اند.

افراد در هر سنی ممکن است که به دیابت نوع یک مبتلا شوند، اگرچه این نوع دیابت در کودکان و جوانان(قبل از 30 سالگي) شایع‌تر است.

بيمار هنگام تشخيص معمولا لاغر است و به تازگي كاهش وزن پيدا كرده است

دیابت نوع دو

دیابت نوع دو که از آن به عنوان دیابت غیر وابسته به انسولین نیز یاد می‌شود، شایع‌ترین نوع دیابت در جهان است(90-95 درصد) که معمولاً به دلیل مقاومت سلول‌های بدن نسبت به انسولین رخ می‌دهد.

دیابت نوع دو در بزرگسالان ( بالاي 30 سالگي)بیشتر دیده می‌شود ولی به دلیل اضافه وزن، کاهش تحرک و تغذیه‌ نامناسب شیوع آن در جوانان و نوجوانان هم رو به افزایش است.(به علت افزايش چاقي)

اكثر بيماران چاق با كاستن از وزن خود مي توانند قند خون خود را كنترل كنند

ديابت بارداري :

در دیابت بارداری، فرد باردار برای اولین بار با افزایش قند خون روبرو می‌شود(معمولا در سه ماهه دوم يا سوم). هرچند سطح قند خون فرد مبتلا به دیابت بارداری معمولاً پس از زایمان به سطح نرمال برمي گردد ، اما این زنان در آینده مستعد ابتلا به دیابت نوع دو خواهند بود(35 تا 60 درصد)

ديابت بارداري در اثر ترشح هورمونهاي جفتي مي باشد كه سبب ايجاد مقاومت نسبت به هورمون انسولين مي شود

عوامل خطر:

چاقي،حاملگي بالاي 30 سال، سابقه فاميلي ديابت و سابقه نوزاد درشت

شایع ترين و رایج‌ترین علائم این بیماری:

تکرر ادرار        

احساس تشنگی شدید و نوشیدن مایعات زیاد        

گرسنگی شدید                

کاهش وزن بی‌دلیل

خستگی زیاد    

اختلالات بینایی مانند تاری دید      

زخمی که به خوبی ترمیم نمی‌شود    

خشکی دهان

علائم دیابت نوع ۱:

_گرسنگی بیش از حد      

_ تشنگی بیش از حد          

_ تاری دید                

_خستگی                    

_ادرار مکرر          

_کاهش وزن چشم‌گیر در زمان کم

عارضه قند خون بالا ،بروز کتواسیدوز ديابتي یا اغمای دیابتی مي باشد. این عارضه می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد كه یک فوریت اورژانسی محسوب می‌شود.

_تنفس سریع    

_ خشکی پوست و دهان  

_ چهره سرخ          

_بوی دهان استون مانند

_حالت تهوع    

_ ضعف  

_   استفراغ          

_ درد معده و شكم    

_كاهش سطح هوشياري

علائم دیابت نوع ۲:

دیابت نوع ۲ می‌تواند به آرامی ایجاد گردد. علائم ممکن است در ابتدا خفیف بوده و به سادگی از آن صرف‌نظر کرد. علائم اولیه بیماری عبارتند از:

_گرسنگی دائم      

_ فقدان انرژی        

_خستگی                

_چاقي          

_تاری دید    

_تشنگی زیاد      

_ ادرار مکرر            

_خشکی دهان      

_ خارش پوست

هرچه بیماری پیشرفت کند، علائم آن شدید‌تر و خطرناک‌تر می‌شود. اگر میزان قند خون شما برای مدت طولانی بالا باشد، احتمال دارد علائم زیر را نیز تجربه کنید:

عفونت قارچي

زخم‌هایی که به آرامی ترمیم می‌شوند.

لکه‌های سیاه روی پوست، بیماری که آکانتوز نیگریکانس (تیرگی پوست). نامیده می‌شود

درد پا

احساس بی‌حسی در نوک انگشتان، یا نوروپاتی كه در اثر آسيب سلول هاي عصبي بوجود مي آيد.

از عوارض خطرناک دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری کلیوی: دیابت،شایع‌ترین علت بیماری کلیوی منجر به دیالیز یا پیوند کلیه است.

مشکلات بینایی: دیابت می‌تواند منجر به مشکلات جدی بینایی و حتی نابینایی شود.

بیماری‌های قلبی عروقی: مهمترین علت مرگ در بیماران دیابتی، مشکلات قلبی عروقی است.

بیماری اعصاب محیطی: دیابت با تأثیر بر اعصاب محیطی باعث اختلالات حسی و در نتیجه ایجاد زخم‌های مزمن در اندام‌ها می‌شود. عفونت ناشی از این زخم‌ها می‌تواند به قطع عضو منجر شود.

عوارض دیابت کودکان

اگر دیابت در کودکان درمان نشود، بسیار سریع پیشرفت خواهد کرد.  به نظر می‌رسد  افراد جوان، عوارض بیشتری را نظیر بیماری‌های کلیوی و چشمی، نسبت به کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱، تجربه می‌کنند. قند خون بالا در کودکان  با چاقی همراه است. به همین خاطر، تشخیص زودهنگام بیماری و توجه به کنترل وزن در كودكان بسیار مهم است.برای این منظور لازم است کودک رژیم غذایی سالمی داشته باشد و به اندازه کافی ورزش کند.

زخم دیابت

علت زخم دیابتی به دلیل بالا بودن سطح قند خون است. این زخم بیشتر در پاها شایع است؛ اما در دست‌ و شکم نیز دیده می‌شود. سطح بالای قند خون به اعصاب و عروق خونی، آسیب وارد می‌کند. به همین دلیل جریان خون در این نواحی کاهش می یابد. این امر سبب می‌شود تا بهبود زخم‌ها با تاخیر انجام شود. این عارضه ۱۵ درصد از بیماران را درگیر خود می‌کند.

کمای دیابتی

از کمای دیابتی به عنوان یک وضعیت اورژانسی یاد می‌شود. در این حالت بیمار با افت با افزایش بیش از حد قند خون مواجه است. ناتوانی در صحبت کردن،  تغییر وضعیت ذهنی، مشکلات بینایی، خواب آلودگی، ضعف، سردرد و بیقراری از نشانه‌های رایج‌ آن هستند

وجود یک یا چند مورد از علایم زیر احتمال ایجاد دیابت در فرد را بالا می برد:

_افراد کم تحرک    

_ سابقه‌ دیابت در بستگان درجه یک    

_ابتلا به بیماری‌های همراه با مقاومت به انسولین (مانند چاقی شدید)            

_سابقه‌ دیابت بارداری یا تولد نوزاد با وزن بالا    

_ افرادی که به علت فشار خون بالا تحت درمان هستند.

_زنان با سندرم تخمدان پلی کیستیک          

_ سابقه بیماری‌های قلبی عروقی

_چربی خون بالا

_وجود هموگلوبین A1C مساوی یا بیشتر از %5.7 یا اختلال تحمل گلوکز در آزمایش خون یا اختلال گلوکز ناشتا در آزمایش‌های قبلی

نقش تغذیه در دیابت

هیچ رژیم غذایی از قبل تعیین شده‌ای برای افراد مبتلا به مرض قند وجود ندارد. برنامه‌های غذایی متناسب با نیازهای هر بیمار و عادات غذایی او تعیین شده و برنامه‌ریزی می‌شوند. هر رژیم غذایی  باید با میزان دریافت انسولین و سایر داروها متعادل گردد. مصرف غذاهای مختصر در طول روز، به جای مصرف یک یا دو وعده غذایی سنگین برای افراد مبتلا به مرض قند ممکن است سودمند باشد.

هیچ ماده غذایی به‌تنهایی شامل تمام مواد مغذی ضروری بدن ما نیست و به همین علت یک رژیم سالم اساسا به معنی انتخاب مواد غذایی متنوع از

گروه های اصلی غذایی در روز است. این گروه‌ها شامل پروتئین‌ها مثل گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات و خشکبار، مواد نشاسته‌ای مانند نان،

ماکارونی و برنج، میوه و سبزیجات، لبنیات و چربی‌ها است.

چه غذاهایی باعث بالا رفتن قند خون و دیابت می‌شوند:

نشاسته‌ها: غلات پاک شده مثل برنج سفید، آرد سفید و نان سفید، سیب زمینی سرخ شده
سبزیجات: سبزیجات کنسروی با مقدار زیادی افزودنی نمک، سبزیجات پخته شده با مقدار زیادی کره، پنیر و سس. ترشی و شور (در صورتی‌ که محدودیت مصرف نمک داریم)
میوه‌ها: کمپوت‌ها یا دیگر میوه‌های کنسرو شده همراه شکر، انواع پاستیل، میوه‌های خشک‌شده، مربا و ژله، انواع آب‌میوه‌ها
پروتئین‌ها: گوشت سرخ شده، قسمت‌های چرب گوشت مثل دنده و قلوه‌گاه، سوسیس، کالباس و بیکن، پنیر پرچرب، انواع گوشت پرندگان با پوست، ماهی سرخ شده
لبنیات: شیر پرچرب، ماست پرچرب، خامه، پنیر پرچرب، بستنی پرچرب
چربی و شیرینی‌جات: هر ماده غذایی که حاوی چربی ترانس باشد (لازم است برچسب روی مواد غذایی را از این نظر بررسی کنیم) حجم زیادی از چربی اشباع شده است که اساسا از محصولات حیوانی گرفته می‌شوند. اگر همراه با دیابت، مبتلا به مشکل قلبی هم هستیم، لازم است در این رابطه با پزشکمان مشورت کنیم.
نوشیدنی‌ها: نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه تازه یا نوشیدنی‌های ترکیبی از آب‌میوه‌ها، چای شیرین، قهوه با شکر و کافی میت، نوشیدنی‌های انرژی‌زا

انواع راه هاي كنترل ديابت

_پایش منظم و مکرر سطح قند خون    

_ رژیم غذایی مناسب و تغذیه صحیح با مشورت پزشک معالج

_فعالیت فیزیکی منظم (150 دقیقه ورزش در هر هفته با شدت متوسط مثل پیاده‌روی تند) و کاهش وزن

_خواب کافی                

_ قطع سیگار          

_کاهش استرس

_استفاده از داروهای ضد دیابت و انسولين زیر نظر پزشک معالج                  

_کاهش وزن و درمان چاقی