پرتودرماني (راديوتراپي) يعني استفاده از اشعه ايكس يا اشعه پرانرژي، گاها به منظور كشتن سلول هاي سرطاني ، درمان همانند عكس گرفتن از قفسه سينه بدون درد بوده و روزي چند دقيقه بيشتر طول نميكشد . پرتو درماني يك درمان موضعي است يعني فقط سلول هاي سرطاني آن ناحيه از بدن را كه به آن تابانده ميشود، نابود ميكند.

سلول هاي سرطاني در مقابله با سلول هاي سالم به راديوتراپي حساسيت بيشتري نشان مي دهند و در نتيجه تعداد بيشتري از آنها از بين خواهند رفت. البته راديوتراپي بر سلول هاي سالم ناحيه درمان نيز تاثير ميگذارد. اما آنها برخلاف سلول هاي سرطاني معمولا بهبود يافته يا به سرعت ترميم ميشوند

پرتودرماني چگونه و به چند روش انجام خواهد شد؟

پرتودرماني با تشخيص پزشك متخصص مي تواند به دو روش انجام شود: خارجي يا داخلي. پرتودرماني خارجي روش معمول درمان است . اين روش معمولا يك يا چند روز يا چند هفته انجام ميشود. علايم يا برچسب هايي كه بر روي بدن گذاشته ميشود تا پايان دوره مي بايست دست نخورده باقي بماند

عوارض پرتودرماني چه مواردي هستند؟

رايج ترين علائم عمومي پرتودرماني خستگي،بي اشتهايي و مشكلات پوستي در ناحيه درمان ميباشد. ساير عوارض بستگي به ناحيه اي دارد كه در معرض اشعه قرار گرفته است

خستگي

خستگي بيمار به معناي احساس ضعف و فقدان انرژي مي باشد. جهت پيشگيري از خستگي ناشي از پرتودرماني اقدامات زير را انجام دهيد

1)از انجام كارهاي سريع و پرشتاب خودداري كنيد

2) فعاليت روزانه خود را كاهش دهيد و شب ها بيشتر بخوابيد

3)يكي از دلايل خستگي كم خوني مي باشد . با انجام آزمايش خون ميتوان كم خوني در شما را تشخيص داده و در صورت لزوم خون تزريق گردد.

4)با نظارت پزشك معالج رژيم غذايي پركالري استفاده كنيد تا دچار كاهش وزن نشويد

5) در انجام كارهاي شخصي منزل از ديگران كمك بگيريد

6)در مورد انجام ورزش سبك و پياده روي از پزشك خود سوال كنيد

بي اشتهايي

گاهي اوقات پرتودرماني موجب اختلالاتي در غذا خوردن ، هضم و جذب غذا ، از دست دادن اشتها ، ترش كردن معده و در نتيجه كاهش وزن ميگردد

براي درمان بي اشتهايي اقدامات زير را انجام دهيد

1)       قبل از هر وعده غذا كمي قدم بزنيد تا اشتهاي شما بيشتر گردد

2)       هر موقع احساس گرسنگي كرديد غذا بخوريد

3)       غذا را به مقدار كم و به دفعات زياد بخوريد

4)       هنگامي كه اشتهاي بيشتري داريد غذاي بيشتري بخوريد. غذاها و نوشيدني هاي سالمي كه دلخواه شماست را استفاده كنيد

5)       با استفاده از چاشني ها و سس ها طعم غذا را خوشمزه كنيد از مرغ، ماهي و گوشت قرمز حتما استفاده كنيد

مشكلات پوستي ناحيه درمان

1)       روزي چند بار پوستتان را معاينه و كنترل كنيد . در صورت قرمز شدن و يا داشتن خارش با پزشك مشورت كنيد

2)       حتي الامكان از شستشو دادن محل تابش اشعه خودداري كنيد . در صورت لزوم از آب ولرم و شامپو بچه استفاده كنيد. موقع خشك كردن حوله را روي پوست نكشيد ، حوله نرم و نخي را به آرامي روي پوست قرار دهيد

3)       پوست منطقه درمان را در معرض نور مستقيم خورشيد قرار ندهيد. از لباس هاي آستين بلند و كلاه لبه دار استفاده كنيد. استفاده از كرم ضدآفتاب نيز توصيه ميگردد. در راديوتراپي گردن از پيراهن هاي بدون يقه استفاده كنيد

4)       بدون اجازه پزشك از هيچ ماده شيميايي همچون الكل، عطر، اسيدي، مواد آرايشي و نرم كننده ( پودر، پماد، كرم و غيره) براي پوست در معرض اشعه استفاده نكنيد

5)       علايم خط كشي روي پوست را محافظت كنيد و آن را پاك نكنيد

6)       با خاراندن يا ساييدن يا هر نوع ماساژ و تحريك محيطي پوست را آزرده نكنيد

7)       از كيف يخ، كيسه آب گرم و سشوار در محل درمان استفاده نكنيد

8)       آقاياني كه از ناحيه سر و گردن پرتودرماني ميشوند براي اصلاح ريش از تيغ استفاده نكنند

مراقبت و پيگيري بعد از پرتودرماني

علائمي چون تب بالاي 38 درجه، لرز، تعريق شبانه ،اسهال شديد ، تكرر ادرار،سوزش ادرار، سرفه شديد و گلو درد .......................بايد به پزشك معالج يا پرستارتان اطلاع دهيد

نكاتي كه در حين راديوتراپي بايد رعايت گردد

1)لطفا در روزهاي درمان سروقت مقرر در محل درمان حاضر شويد

2) در صورتي كه به صورت سرپايي براي انجام پرتودرماني روزانه مراجعه مي كنيد بهتر است يك نفر همراه داشته باشيد تا درصورت نياز به شما كمك كنند

3) تا حد امكان از لباس هايي كه پوشيدن و بيرون آوردن آنها آسانتر و سريع تر است، استفاده كنيد

4) در طول درمان استراحت كافي و تغذيه مناسب داشته باشيد

5) پزشك معالج بايد به دقت در جريان تغذيه و داروهاي مصرفي شما قرار گيرد، هر نوع دارويي كه قبلا مصرف مي كرده ايدبه پزشك معالج اطلاع دهيد

6) هر نوع سوال يا مشكلي داريد با پزشك معالج يا پرستار پرتودرماني مطرح نماييد

7) حتما در زمان راديوتراپي از روپوش و شلوار مخصوص كه توسط مركز در اختيار شما قرار گرفته است، استفاده كنيد

8) در حين درمان ، از كوچكترين حركت اضافي روي تخت درمان خودداري كنيد

موکوزیت بعد از رادیوتراپی:

موکوزیت یا التهاب دهان از عوارض دهانی بیماران در طول مدت رادیوتراپی و بعد از آن می باشد.وجود مفاد ملتهب و دردناک در این بیماران عمل جویدن و بلع را با سفتی مواجه میکند و بر روی حس چشایی بیمار نیز اثر گذار است.

ملاحظات بهداشت دهان و دندان در رادیوتراپی:

*استفاده از مسواک نرم دو تا سه در روز

*استفاده از دهان شویه مناسب با وضعیت دهان

* استفاده از نخ دندان ژله ای

* از مصرف اودیه جات و غذاهای سفت خود داری کنید

*از مصرف غذاهایی که شیرینی غلیظ دارند خود داری کنید.

*از دهان شویه حاوی الکل به دلیل ایجاد خشکی دهان استفاده نکنید.

* به طور منظم دهان خود را با آب شستشو دهید.

*از غذاهای نرم به دلیل بلع راحت آن ( همچون سوپ) استفاده کنید.